Yapay Zekanın Geçmişi, Bugünü ve Geleceği

İlk olarak 1956’da ortaya çıkan yapay zeka ismi, aynı zamanda geliştiricileri olan John McCarthy, Shannon ve Rochester tarafından belirlenmiştir. Geliştiriciler ürettikleri bu teknolojik sistemin insan zekasını taklit ettiğinden dolayı ismi aldığını söylemişlerdir. Bu ismi duyurmadan önce zorlu bir süreçten geçtiklerini belirten ekip üyeleri, ileriye dönük bir isim bulma amacıyla çokça vakit harcadıklarını da dile getirmektedirler. Başlarda insan aklı ismi düşünülmüş ancak ileri dönük bir isim olmadığı gerekçesiyle vazgeçilmiştir.

Yapay Zekanın Gelişim Süreci Ve Tarihçesi

●1956-1965

Yapay zekanın tarihsel süreci çok eski dönemlere dayanır ancak ilk duyurusu 1956 yılında yapıldığı için başlangıç süreci bu yıl kabul edilir. İlk duyurusunu bu yıl yapan McCarthy, araştırmalarında kullanmak üzere bir dil geliştirdi ve ismini Lisp şeklinde tanımladı. Bizzat kendi geliştirdiği bu dil sayesinde Oliver Selfridge aracılığıyla yayınlanan pandemonium paradigmasına öncü oldu.

●1965-1980

İngilizce diyaloglar ile ilgili ilginç bir program olan ELIZA, Joseph Weizenbaum tarafından 1965 yılında yayınlandı. Yayınlanmasının ardından çok beğenildi ve geliştirilmesine devam edildi. Terry Winograd, doğal dil tanımlama sistemi olan SHRDLU programını yayınladı. SHRDLU sayesinde diller artık daha kolay bir şekilde tanımlanabilir hale geldi.

●1980-2000

Robotik yapay zeka kendini yavaş yavaş gösterdi ve ilk robotlardan biri olan Wabot-2 üretildi. Bu robot bir müzisyen gibi nota okuma işlemi yapabilir hale geldi. Bu yıl şaşırtıcı bir hamle ile suni zekaya Japonya adına 850 milyon dolar yatırım yapıldı. Bu sayede çoğu dünya devi şirket suni zekadan haberdar oldu ve bu yönde yatırım yaptı.

●2000-2010

Ülkelerin ve firmaların yapay zekadan haberdar olması üzerine çoğu firma kendi sistemlerinde kullanmak üzere robotlar üretmeye başladı. Özellikle Google, Facebook ve Apple gibi şirketler yatırımlarını bu yöne kaydırdı. 2009 yılında da Google sürücüsüz araç projesini resmen ilan etti ve geliştirmeye başladı.

●2010-2015

Bu dönemde bilgisayar teknolojisinin gelişmesiyle birlikte yapay zeka da büyük bir hız kazandı. Apple, Siri isimli yardımcı asistan özelliğini cihazlarına ekledi ve 2012 yılında müşterilerinin kullanımına açtı. Facebook, kullanıcılarını daha iyi takip etmek ve kullanıcı fotoğraflarını daha iyi anlamlandırmak için yüz tanıma teknolojisine yatırım yaptı. Google, ilk sürücüsüz araç testini 2014 yılında gerçekleştirdi.

●2015-2020

İnsan duygularını tanımlamak amacıyla çeşitli robotlar üretildi. Makine öğrenmesi ve derin öğrenme kavramları önem kazandı. İlk defa bir robot verilen konu hakkında mükemmel bir makale yazdı. Makalenin konusu robotların dünyanın sonunu getirmesi olarak belirlendi. Robot, yazdığı makalede dünyayı yok etmek gibi bir amacının olmadığını ve dost olduğunu söyledi. Bu olay robotlar tarihinin en büyük olayı olarak değerlendirildi.

Yapay Zekanın Temel Alt Dalları

●Makine Zekası

Yapay zekanın alt dallarından biri olan makine zekası, önceden belirlenmiş kurallara göre sonuçlar çıkaran bir sistemdir. Çıkan sonuçlar mantığa değil tahmine dayalıdır. Sistem, bu tahmin için bilgilerin işlendiği veri tabanındaki veri yoğunluğunu kullanır. Bu nedenle makine zekasının bir aklı temsil etmediği ve sadece suni zekanı bir basamağı olduğu bilinmektedir.

●Yapay Sinir Ağları:

 Yapay sinir ağları, insan beyninin bilgiyi kullanma yönteminden yararlanılarak oluşturulmuş bir sistemdir. İnsan beyni, sahip olduğu çokça nöron ile bilgiyi işler. Bilgiyi nörondan nörona aktarmak amacıyla da nöronlar arası sinaptik bağları kullanır. Yapay sinir ağları da bir verinin sistem içinde taşınmasını sağlamak için nöronlardaki sinaptik bağlantılara benzer sistemler kullanır.

●Doğal Dil İşleme:

Doğal dil işleme, belli algoritmik süreçler sonucunda dilleri çözen ve tekrardan oluşturan bir sistemdir. Özellikle robotlar, dilleri çözümlemek için bu sistemi kullanırlar. Karşı cevap veren sistemlerin temeli olan doğal dil işleme, yapay zekanın en temel hatların biridir. 

●Konuşma Sentezi:

Temelde doğal dil işleme altında çalışan konuşma sentezi, diller arası çevirmelerde ve sesten metine işlemlerinde kullanan bir sistemdir. Bu sistem sayesinde robotlar sesi algılayarak çözümler ve işlemek için metin haline çevirirler.

●Genetik Algoritma:

Genetik algoritma, biyoloji bilimindeki evrimsel süreçlere benzer algoritmalar içeren bir sistemdir. Doğal seçilim(en iyinin hayatta kalması) prensibine uyar. Genetik algoritma tek bir sonuç çıkarmak yerine çokça sonucun bulunduğu bir havuz oluşturur. Oluşturduğu bu havuzda en mantıklı sonucun sürekliliğini sağlar.

●Bulanık Mantık:

Bulanık mantık, algoritma sonuçlarını kullanmak için kümeleme yöntemini kullanan bir sistemdir. Sistem, sonuçları çokça özellik içeren kümelere yazar. Daha sonradan bir veride işlem yaparken verinin hangi kümede olduğunu sorgular. Sorgular 1 ve 0 mantığında yapılır. Eğer x kümesinde y verisi var ise 1 sonucu, yok ise 0 sonucu çıkar.

●Temel Yapay Zeka Akımları
Yapay zeka kavramı, ortaya çıktığı ilk dönemlerde popülerleşmiş ve teknoloji uzmanlarını ikiye bölmüştür. Temelde iki görüşe odaklanan uzmanlar bu görüşler neticesinde belli akımlar oluşturmuşlardır. Bunlar sembolik zeka ve sibernetik zeka akımlarıdır.

Yapay zekanın günlük hayattaki uygulama alanları

●Dijital Pazarlama
Yapay zekanın gelişmesi, çoğu sektörün de aynı hızla gelişmesine olanak sağlamıştır. Bu sektörlerden biri de dijital pazarlama ve reklamcılık olmuştur. Reklamcılık sektöründe kullanılan en yaygın yapay zeka sistemi ise insanları sınıflandırma özelliğidir. Yapay zeka, sahip olduğu bu özellik sayesinde insanları hoşlandığı şeylere göre sınıflandırmakta ve bu neticede ürün reklamı yapmaktadır. Örneğin; yapay zeka, tiyatro hobisi olan insanları sınıflandırır ve onlara tiyatro bileti reklamları gösterir. Dijital pazarlamada kullanılan en etkin yapay zeka stratejisi bu şekilde kurgulanmaktadır.

●İnsan Kaynakları
Özellikle büyük çaplı şirketler, çok sayıda çalışan alımı yaparken yapay zeka teknolojisini kullanırlar. Tek tek bütün iş başvurularını değerlendirmek yerine bu işi yapay zekaya bırakırlar. Yapay zeka, edindiği bazı parametreler sayesinde iş başvurularını değerlendirir ve bu değerlendirme sonucunda bir karar verir. Tamamen internet üzerinden çalışan kurumlara bakıldığında bu sistemi gelişmiş bir şekilde kullandıkları görülmektedir.

●Siber Güvenlik
Siber güvenlik, internet ortamının olmazsa olmaz bir parçasıdır. İnsanların özel verilerinin korunması ve gizliliği son derece mühim bir konudur. Bu mühim konuda da suni akıl teknolojileri kullanılmaktadır. Suni akıl, sistemlere yapılan düşman saldırılarını tanımlayarak karşı önlemler alır. Aldığı bu önlemler sayesinde sistemlerin güvenilirliğini sağlar.

●Sağlık
Yapay zekanın en etkin kullanıldığı sektörlerden birisi de sağlık sektörüdür. Sağlık sektöründe özellikle hastalıkların teşhisinde kullanılan yapay zeka, kanser gibi ciddi hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır. Ayrıca hastalara ilaç zamanlarında ilaç vermek için geliştirilmiş robotlar da bir yapay zeka örneğidir.

●Bankacılık Ve Para Politikaları
Bankacılık ve finans sektöründe özellikle hisse alım satımı yapılırken yapay zeka kullanılır. Yapay zeka bütün maddi verileri analiz eder. Yaptığı bu analizler sonucunda çok sayıda verisel çıktı verir. Kullanıcı da bu neticede işlem yapar.

●Ulaşım
Suni zeka geliştiricileri, önümüzdeki 10 yıl içinde ulaşımda yapay zeka devrimi yaşanacağını belirtmektedirler. Otonom araçlar ve otonom yollar ile ilgili çokça şirket geliştirmeler yapmaktadır. Google şirketi de bu şirketlerden biridir. Google, 2014 yılında sürücüsüz araç projesini ilk defa test etmiştir. Test ettiği günden bugüne de inanılmaz bir yol katetmiştir.

●Eğitim
Eğitim alanında da etkin olan yapay zeka, öğrencilerin eksikliklerini bulmaları ve bu eksiklikler üzerinden çalışmalarını sağlamaktadır. Bu yapay zeka sistemi online eğitim gibi alanlarda yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Suni aklın özellikle eğitim alanında çok daha fazla gelişeceği öngörülmektedir.

Yapay zekanın geleceği

Gelecekte yapay zekanın nasıl bir konumda olacağı sürekli olarak tartışılmaktadır. Bu tartışmalar da insanları iki tarafa bölmektedir. Bir taraf, yapay zekanın gelecekte daha da işlevsel olacağını ve insanlara katkısının büyük olacağını söylemektedir. Bu düşüncenin aksine diğer taraf, yapay zekanın dünyanın sonunu getireceğini belirtmektedir.

Felaket senaryoları çizen taraf, suni zekanın tamamen otonom hale gelmesinin olumlu olmayacağını düşünmektedir. Özellikle robotik yapay zekanın gelişmesiyle insan bedenine ihtiyacın kalmayacağı tahmin edilmektedir. Gelecekte yine robotlar nedeniyle işsizliğin artacağı ve çoğu mesleğin yok olacağı da öngörülmektedir.

Olumlu senaryolar çizen taraf, yapay zekanın tıp alanındaki gelişmelere öncü olacağını belirtmektedir. Özellikle hastalıkların teşhisi konusunda gelişecek olan yapay zeka, insanların hastalıklardan daha kolay kurtulmasını sağlayacaktır. Kaybedilen uzuvlar yerine tam uyumlu protezler kullanılabilecektir. Kullanılan bu protezler yapay zeka sistemleri ile desteklenecek ve gelişmiş bir hal alacaktır.

●Sembolik Zeka
Suni zeka kavramının kökenini oluşturan sembolik zeka akımı, ilk dönemlerinde çokça olumsuz eleştiriye maruz kalmıştır. Bu eleştirilerin büyük olanı sembolik zekanın sadece sanal dünya odaklı olması görüşüdür. Dönemin çoğu bilgisayar uzmanı, konu hakkında yorum yapmış ve sembolik zekanın gerçek dünya odaklı çalışamayacağını söylemişlerdir. Ayrıca sembolik zekanın fikir oluşturma ve değer üretme konularında yetersiz olduğu da yine dönemin uzmanları tarafından belirtilmiştir. Sembolik zeka, bu haklı eleştiriler nedeniyle sibernetik zekanın gerisinde kalmıştır.

●Sibernetik Zeka
Sibernetik zekanın en bilindik özelliği, yapay sinir ağları çalışmalarını kapsamasıdır. Bu çalışmalar, zeki makineler üretilmesine yol açan başlıca etkenlerdendir. Aynı zamanda da sembolik zekanın sahip olamadığı fikir oluşturma yeteneğine sahip sistemlerin kurulması kolaylaşmıştır. Sibernetik zeka akımı, sahip olduğu bu özellikler nedeniyle sembolik zekanın bir üst seviyesi olarak bilinir. Bunca etkin özelliğinin olmasına rağmen sibernetik zeka da olumsuz eleştiriler almıştır. Bunların en temel olanı tek katmanlı sorgulardan alınan çıktılardır. Tek katmanlı sorgu nedeniyle sorgudan dönen veriler daha karmaşık hal alıyor ve tekrar sorgulanmakta zorlanıyordu. Bu tip özellikleri de sibernetik zekanın zayıf noktaları olarak bilinmektedir.

Bu yazımıza da göz atmalısınız; Siber güvenlik sertifikası nedir?